SLIM VAT 3 jeszcze do niedawna przewidywał zmiany w zakresie faktur zaliczkowych. W toku kolejnych projektów, niestety na niekorzyść podatników zrezygnowano z tego pomysłu. Jednakże jak się okazało pomysł ten postanowiono jedynie przenieść – w analogicznym brzmieniu – do innego projektu ustawy, mianowicie projektu ustawy o Krajowym Systemie e-Faktur.

Aktualny stan prawny

Obecnie, zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), Podatnik co do zasady zobowiązany jest wystawić fakturę dokumentującą otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem sprzedaży lub wykonaniem usługi. Wystawia się ją nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymano całość lub część zapłaty od nabywcy (art. 106i ust. 2 ustawy o VAT).

Obowiązek podatkowy powstaje zaś co do zasady z chwilą jej otrzymania – jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi podatnik otrzyma całość lub część zapłaty (zgodnie z art. 19a ust. 8 ustawy o VAT).

Natomiast art. 106f ustawy o VAT stanowi, że jeżeli faktura nie obejmuje całej zapłaty, w fakturze wystawianej po wydaniu towaru lub wykonaniu usługi sumę wartości towarów lub usług pomniejsza się o wartość otrzymanych części zapłaty, a kwotę podatku pomniejsza się o sumę kwot podatku wykazanego w fakturach dokumentujących otrzymanie części zapłaty. Dodatkowo ostatnia z faktur powinna również zawierać numery faktur wystawionych przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi.

Podsumowując – podatnik jest zobowiązany do udokumentowania zaliczki poprzez fakturę zaliczkową, jednak jeśli obejmuje ona całą kwotę zapłaty za towar/usługę, nie ma on obowiązku wystawienia faktury ostatecznej.

W praktyce w niektórych przypadkach oznaczało to wystawienie w jednym okresie rozliczeniowym dwóch faktur – zaliczkowej i rozliczeniowej, a zatem zbędny formalizm, którego i tak podatnicy mają aż w nadmiarze. Często też przysparzało to problemów z weryfikacją po stronie nabywcy, w konsekwencji mogąc doprowadzić nawet do ryzyka podwójnego odliczenia podatku naliczonego.

Proponowane zmiany

Zgodnie z aktualnie proponowanymi zmianami, podatnik będzie miał możliwość rezygnacji z wystawiania faktur zaliczkowych w przypadku, gdy wystawione będą one w tym samym miesiącu co faktury rozliczeniowe.

W takim przypadku Podatnik będzie zatem zobowiązany do wystawienia faktury rozliczeniowej, w której wykaże całość dokonanej dostawy towarów lub świadczenia usług (łącznie z kwotą otrzymanej zaliczki lub zaliczek).

Uproszczenie to znajdzie jednak zastosowanie tylko w przypadku zasad ogólnych dotyczących terminów wystawiania faktur, czyli zgodnie z art. 106i ust. 1 ustawy o VAT.

W przypadku zatem terminów szczególnych (np. wystawienie faktury zaliczkowej jeszcze przed otrzymaniem zapłaty), podatnik nadal zobowiązany będzie do wystawiania także faktur zaliczkowych (art. 106i ust. 3–8).

Konsekwencje zmian

Ze względu na zmianę przepisów warto zaznaczyć, że sprzedawcy będą mieli jedynie możliwość rezygnacji z wystawiania faktur zaliczkowych, ale nadal będą mogli to robić.

Natomiast ze strony nabywających towar/usługę problematyczna stać się może kwestia odliczalności VATu naliczonego w odniesieniu do kwoty zaliczki.

Po nowelizacji ustawy o VAT, częstym przypadkiem będzie to, że nabywca (mimo częściowej już zapłaty) nie otrzyma od sprzedawcy faktury zaliczkowej – będzie zatem musiał czekać z odliczeniem VAT na fakturę końcową.

W konsekwencji rodzi się poważny problem w przypadku, gdy przesunięcie to będzie stanowiło już kolejny okres rozliczeniowy, a faktura zaliczkowa nie została wystawiona. Zgodnie z przepisami, podatnik będzie miał obowiązek monitorowania swoich zaliczek i w przypadku przesunięcia, wystawić mimo wszystko obie – zaliczkową i końcową.

Co więcej – zmiana ta znajdzie zastosowanie jedynie do przypadku, gdy faktury zaliczkowe będą wystawione w tym samym miesiącu co faktury rozliczeniowe, tym samym poniekąd wykluczając małych podatników VAT rozliczających się kwartalnie.

W uzasadnieniu do projektu zmian SLIM VAT 3 co prawda wskazano, iż zmiana ta odnosi się do okresu rozliczeniowego (miesiącu/kwartału), jednakże w przepisach wyraźnie wskazano, iż ma to być ten sam miesiąc, a nie okres rozliczeniowy.

***

Samą zmianę z pozoru należy zatem ocenić pozytywnie – jest to szansa na uproszczenie sposobu dokumentacji oraz zmniejszenie liczby dokumentów. Nie można zapomnieć jednak o wyżej wspomnianych problematycznych konsekwencjach.

Wskutek przesunięcia proponowanych zmian z jednego projektu ustawy do drugiego, zmieni się jednak termin wejścia w życie. Gdyby zmiana ta pozostała w SLIM VAT, wejście w życie planowane było na 1 kwietnia 2023 r, a zgodnie z projektem KSeFu będzie to 1 stycznia 2024 r., a może nawet dopiero 1 lipca 2024 r. – według najnowszych, ale nieoficjalnych doniesień.

Proces legislacyjny w zakresie SLIM VAT można śledzić -> tutaj<-, natomiast w zakresie KSeF -> tutaj <-.