Rada Unii Europejskiej po raz kolejny podjęła temat systemu VAT we wspólnocie europejskiej i uchwaliła nowelizację dyrektywy 2006/112/WE mającą na celu poprawienie efektywności ściągania tego podatku oraz eliminację nadużyć i przestępstw skarbowych. Nadchodzące zmiany określane są jako „quick fixes”, czyli doraźna próba naprawy europejskiego systemu VAT, który od 1993 roku nazywany jest „systemem przejściowym”. W wyniku implementacji tych postanowień, na przedsiębiorców z krajów członkowskich spadnie więcej obowiązków związanych z obrotem wewnątrzwspólnotowym towarów.

Implementacja postanowień tej dyrektywy w Polsce nastąpi od stycznia 2020 roku. Ustawa o VAT ma być stosownie znowelizowana.

Obrót wewnątrzwspólnotowy

Transakcje łańcuchowe, w których uczestniczyło wiele podmiotów z różnych krajów tworzyły pole do nadużyć podatkowych i wielu niejasności. Często powstawały trudności w zidentyfikowaniu, która transakcja jest transakcją ruchomą, a którą należy opodatkować według stawki podatku VAT kraju nabywcy. W nowych regulacjach transport jest przypisany do dostawy dokonanej do podmiotu będącego pośrednikiem lub jeśli pośrednik okaże sprzedawcy swój VAT UE uzyskany w kraju sprzedawcy, to zwolnioną z VAT transakcją jest sprzedaż towaru do ostatecznego nabywcy dokonana przez pośrednika. Jest to konkretne rozwiązanie problemu, jednak nie w sytuacji, w której występuje więcej niż jeden pośrednik lub jeden z podmiotów transakcji nie jest członkiem Unii Europejskiej. Jest to poważna luka w nowelizacji dyrektywy, która może obrócić się na niekorzyść unijnych prawodawców.

Kolejna zmiana w temacie obrotu wewnątrzwspólnotowego dotyczy tzw. magazynów konsygnacyjnych „call-off stock”. Wprowadzone w tym temacie uproszczenie pozwala na nierejestrowanie się w kraju dostawy przez sprzedającego. Mimo wszystko, dostawca musi znać tożsamość i numer identyfikacyjny VAT nabywcy.

Nowelizacja zobowiązuje jedynie do wykazania WNT przez nabywcę towarów (zamiast WNT i dostawy krajowej przez sprzedającego).

Rozwiązanie jest jednolite w ramach UE i pozwala na jasne wskazanie dostawy zwolnionej z prawem do odliczenia VAT, przez co upraszcza i pobudza handel pomiędzy krajami Unii Europejskiej.

Czekają nas również zmiany w dokumentowaniu dostaw wewnątrzwspólnotowych. Komisja Europejska postanowiła ujednolicić przepisy w tej materii, aby uniknąć oszustw podatkowych. Konieczność posiadania dwóch niesprzecznych ze sobą dokumentów poświadczających transakcję, wydanych przez niezależne od siebie podmioty oraz konieczność otrzymania od kontrahenta oświadczenia, że towar został przewieziony poza granice danego kraju członkowskiego są dodatkowym utrudnieniem dla przedsiębiorców i zwiększeniem biurokracji.

Dokumentami poświadczającymi mogą być listy przewozowe, notarialne poświadczenia otrzymania towaru lub poświadczenia odbioru. Przedsiębiorcy nie mają zatem zbyt dużego wyboru, jeśli chodzi o rodzaje dokumentów mogących zaświadczyć o transakcji.

Paragony

Polski ustawodawca wzorując się na unijnych zaleceniach, wprowadzają kolejne rozwiązania mające na celu jednoznaczne oddzielenie transakcji dokonywanych w charakterze konsumenta od transakcji dokonywanych w charakterze przedsiębiorcy. Jeśli jest to zwykła transakcja konsumencka, procedura sprzedaży nie ulega zmianom. Natomiast, zgodnie z nowymi zasadami, w przypadku wystawienia faktury, paragon potwierdzający sprzedaż musi zawierać numer NIP nabywcy. Nie wszystkie kasy rejestrujące mają możliwość dopisania na paragonie tej dodatkowej informacji, więc w przypadku zakupu na rzecz przedsiębiorstwa wystarczającym poświadczeniem transakcji jest również sama faktura. Należy jednak przed dokonaniem transakcji poinformować sprzedawcę, w jakim charakterze nabywamy dany produkt lub usługę.

Dzięki takim regulacjom, towar lub usługa nabyta na potrzeby osobiste lub prywatne nie może z czasem przekształcić się w zakup służący działalności gospodarczej z punktu widzenia VAT. Transakcja  będzie dzięki temu jednoznacznie zdefiniowana i nie będzie możliwe wystawienie tzw. „pustej faktury” mogącej sztucznie obniżać podatek należny. Pocieszające pozostaje, że o ile nowe przepisy wejdą w życie od 1 września 2019 r., to nie będą miały one zastosowania w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.

Za nie przestrzeganie tych przepisów grożą surowe sankcje. W przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę do paragonu, który nie zawiera NIP nabywcy, organ podatkowy wymierzy dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze.
Jeżeli nabywca ujmie w swoim rejestrze zakupu fakturę wystawioną do paragonu nie zawierającego jego NIP, organ podatkowy obciąży go dodatkowym zobowiązaniem równym 100% kwoty podatku wynikającego z faktury.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe ma nie być ustalane w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Zwolnienie podmiotowe

Kolejna zmiana przewiduje skrócenie listy podmiotów gospodarczych objętych zwolnieniem podmiotowym. Usunięci z tej grupy zostali sprzedawcy kosmetyków, komputerów, elektroniki, urządzeń elektrycznych, części do pojazdów samochodowych i motocykli zawierający umowy na odległość (chodzi tu np. o sprzedaż internetową). Zwolnienia podmiotowego zostają pozbawieni również podmioty zajmujące się ściąganiem długów, czyli tzw. Faktoringiem. Czynności te dokonane od wejścia w życie ustawy, tj. od 1 września 2019 roku będą objęte obligatoryjnym opodatkowaniem podatkiem VAT.

Te dziedziny zostały uznane za szczególnie podatne na nadużycia i oszustwa podatkowe.

Pierwsze zasiedlenie

Zmiany dotyczą również kwestii opodatkowania nieruchomości i definicji tzw. pierwszego zasiedlenia.

Pierwsze zasiedlenie rozumie się jako oddanie do użytkowania budynku, budowli lub ich części pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi po budowaniu lub ulepszeniu (jeśli koszty ulepszenia stanowiły 30% wartości początkowej budowli lub więcej) budowli lub jej części. Ważnym warunkiem było również to, to oddanie do użytkowania, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, nastąpiło w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu. .

Pierwsze zasiedlenie odbiera możliwość zwolnienia z podatku dostawy budynków w okresie do 2 lat. Przepisy, które wejdą w życie od stycznia 2020 r. mówią o tym, że ostatni wymieniony w definicji warunek nie musi być spełniony i budowle nie muszą być oddane w wyniku czynności podlegającym opodatkowaniu. Dzięki tej zmianie będzie możliwe zwolnienie z podatku również budynków, których pierwsze zasiedlenie nie było czynnością opodatkowaną. Rozszerzenie tej grupy jest rozwiązaniem korzystnym z punktu widzenia podatnika, którzy dokonują oddania nieruchomości w wyniku różnych czynności.

Z drugiej strony, oznacza to, że możliwe będzie opodatkowanie budynku wykorzystywanego do celów nie podlegających opodatkowaniu i nie uwzględnionych w ustawie o VAT, np. nieruchomości użyczonej.

Rolnicy

Nastąpią zmiany również w systemie ryczałtowym dla rolników. Projekt tej ustawy został już przekazany Prezydentowi i Marszałkowi Sejmu. Zasadniczą zmianą w tej kwestii jest uchylenie załącznika nr 2 do ustawy o podatku od towarów i usług, w którym doprecyzowane były produkty rolne i usługi rolnicze objęte ryczałtowym zwrotem podatku VAT.

Rozszerzeniu ulegnie definicja produktów rolnych, o których mowa w art. 2 ustawy o VAT. Wraz z wejściem w życie proponowanej nowelizacji zacznie ona obejmować również owoce kiwi, orzeszki ziemne, ryby morskie czy ostrygi. Definicja będzie obejmować również przychody ze sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych z wyjątkiem tych objętych akcyzą i pochodzących z działów specjalnej produkcji rolnej. Dodatkowe warunki zawarte w ustępie 1c mówią o tym, że w przypadku takich produktów należy prowadzić ewidencję sprzedaży, ilość produktu pochodząca z własnej uprawy z wyłączeniem wody powinna stanowić co najmniej 50% tego produktu, a przy przetwarzaniu produktów roślinnych i zwierzęcych nie należy zatrudniać osób na umowy o pracę lub umowy o podobnym charakterze.

Proponowane zmiany wynikają z potrzeby ujednolicenia stosowania przepisów prawa podatkowego, dlatego też nowelizacja ustawy o VAT odnosi się bezpośrednio do ustawy o PIT.

System zryczałtowanego zwrotu podatku ułatwia prowadzenie działalności rolniczej poprzez odciążenie od obowiązków ewidencyjnych i sprawozdawczych spoczywających na podatnikach oraz rekompensatę podatku naliczonego przy zakupie środków do produkcji rolnej.

Plik JPK_VAT

Od kwietnia 2020 roku czekają nas następne zmiany w ustawie o VAT.

Ustawodawca wprowadził jeden plik kontrolny obowiązkowy do złożenia do 25. dnia każdego miesiąca, niezależnie od tego, czy podatnik rozlicza się miesięcznie czy kwartalnie. Będzie to JPK_VAT, łączący w sobie informacje, które do tej pory należało raportować w deklaracjach VAT-7 i VAT-7K oraz załącznikach typu VAT-ZZ VAT-ZZ, VAT-ZD, VAT-ZT i innych dodatkowych wnioskach występujących w standardowych deklaracjach. Nowa forma deklaracji ma zastąpić obydwa te dokumenty. Co więcej, ze względu na umieszczenie w pliku JPK_VAT informacji o obrocie wewnętrznym, zbędna okaże się również deklaracja VAT-27.

Nowelizacja obowiązuje dużych przedsiębiorców od kwietnia, a od lipca 2020 roku również małych.

Plik JPK_VAT stanowi znaczące uproszczenie formalne, natomiast nie wpływa na  zmniejszenie liczby informacji przekazywanych organom skarbowym.

Powstaje również nowy obowiązek w związku z wprowadzanymi zmianami. Mowa o ewidencji zawierającej dane pozwalające na prawidłowe rozliczenie podatku. Obowiązek jej sporządzenia będzie spoczywał na wszystkich podatnikach z wyjątkiem tych zwolnionych od podatku w drodze dodatkowego rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów (art. 82 ust. 3 ustawy o VAT)  oraz tych podatników, u których wartość sprzedaży (bez wliczonej kwoty podatku) nie przekroczyła 200 000 zł  lub w przypadku rozpoczęcia działalności w trakcie danego roku, proporcjonalnie mniej w stosunku do tej kwoty.

Dokładne dane, które będą wymagane w ewidencji, zostaną określone w stosownym rozporządzeniu.

Jeśli podatnik prześle ewidencję zawierającą błędy, które uniemożliwią przeprowadzenie weryfikacji prawidłowości, za każdą stwierdzoną nieprawidłowość otrzyma karę pieniężną w wysokości 500 zł.

Aby uniknąć kary, wezwany przez urząd skarbowy podatnik będzie zobowiązany do przysłania korekty ewidencji według otrzymanego wykazu uchybień.

Nowa matryca stawek VAT

Od kwietnia 2020 roku będzie obowiązywać nowa matryca stawek VAT. Wiele produktów będzie miało obniżoną stawkę podatku do 5% i do 8%. Dokładna lista produktów i usług jest zamieszczona w załączniku nr 3 i 10 do ustawy. Zmiany dotyczą produktów takich jak: mięso, ryby, skorupiaki, produkty mleczarskie, owoce, zboża, tłuszcze  oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego, przetwory z warzyw i owoców, wody nawet aromatyzowane, książki, gazety, książki dla dzieci czy artykuły higieniczne. Jak widzimy, lista jest bardzo obszerna i może oznaczać korzystną dla konsumenta obniżkę cen. Niestety, dla wyrównania skutków budżetowych, pewne produkty, np. napoje, będą objęte wyższymi stawkami VAT. Do tego nastąpi przeklasyfikowanie symboli wielu produktów i usług, co będzie podlegało zarówno na  zmianie PKWiU z 2008 r, na klasyfikacje CN i PKWiU z 2015 r., jak i na pogrupowaniu towarów lub usług w grupy świadczeń podobnych.

WIS – wiążąca informacja stawkowa

Polski ustawodawca wprowadził nowy obowiązek mający na celu określenie poprawnej stawki podatku VAT dla danego produktu lub usługi. Jest to tzw. Wiążąca Informacja Stawkowa, o której więcej można przeczytać w druku nr 3255. WIS jest decyzją wydawaną na potrzeby opodatkowania podatkiem dostawy towarów, importu towarów, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów albo świadczenia usług. Dzięki temu nowemu rozwiązaniu, organy skarbowe będą mogły z większą pewnością rozpoznać, czy do danego produktu lub usługi przypisana jest odpowiednia stawka opodatkowania. Podatnik jest zobowiązany do złożenia wniosku o wydanie WIS oddzielnie dla każdego produktu lub usługi wymagających opodatkowania. Do takiego wniosku zaleca się dołączyć fotografie, plany, schematy, katalogi, atesty, instrukcje czy informacje od producenta. Warto od razu podejść do tego tematu poważnie, gdyż w razie jakichkolwiek wątpliwości, organ będzie mógł zażądać wyjaśnień.

Opłata za wydanie WIS wynosi 40 zł za jeden wniosek. Do tego mogą dojść koszty prac w laboratoriach mające na celu stwierdzić właściwości produktu, które pokrywane są z kieszeni podatnika. Wszystkie te opłaty stanowią dochód budżetu państwa. Za złożenie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna.

WIS będzie zawierało dane wnioskodawcy lub jego pełnomocnika, opis towaru/usługi, klasyfikację towaru oraz informację o stawce opodatkowania. Do identyfikowania dla potrzeb VAT wykorzystywane będą nomenklatura scalona (CN) do towarów i PKWiU 2015 względem usług.

Wzór wniosku o WIS zostanie opublikowany w stosownym rozporządzeniu Ministerstwa Finansów.

Nowe rozwiązanie na pewno wpłynie na większą przejrzystość działalności polskich przedsiębiorców. Może okazać się dość kosztowne dla większych spółek lub firm, których produkty będą wymagały bardziej szczegółowej weryfikacji. Dobrą informacją jest to, że wniosek jest ważny aż do momentu kolejnej zmiany klasyfikacji towarów lub ich opodatkowania, czyli nie stanowi regularnego obowiązku przedsiębiorcy. Raz otrzymany, ma szansę służyć przed dłuższy czas.