Już 7 kwietnia br. zaczną obowiązywać nowe regulacje w zakresie pracy zdalnej. Zgodnie z nimi praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu ustalonym pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Najczęściej pracownicy wykonują pracę z miejsca zamieszkania, czasem jednak korzystają z coraz bardziej popularnego rozwiązania jakim jest workation i wykonują pracę zdalną także z zagranicy. Jedną z istotnych kwestii w kontekście pracy zdalnej, zarówno wykonywanej w kraju, jak i za granicą, są obowiązki pracodawcy i postępowanie w razie wypadku pracownika podczas pracy zdalnej.

Wypadek przy pracy zdalnej

Zgodnie z przepisami prawa pracy za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Przepisy prawa pracy wskazują, że w razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.

Nowe regulacje dotyczące pracy zdalnej, które wkrótce mają wejść w życie, nie definiują na nowo pojęcia wypadku przy pracy, czy też obowiązków pracodawcy. Zastanawiając się czym jest wypadek przy pracy zdalnej należy zatem odnieść się do regulacji dotychczas obowiązującej i zastosować ją w stosunku do pracy zdalnej.

Nowy art. 67³¹ § 9 kodeksu pracy wskazuje, że w razie wypadku przy pracy zdalnej art. 234 § 1 kodeksu pracy oraz przepisy wydane na podstawie art. 237 § 1 pkt 1 i 2 kodeksu pracy stosuje się odpowiednio. Pierwszy ze wskazanych artykułów dotyczy obowiązków pracodawcy i postępowania powypadkowego, natomiast drugi odnosi się do uregulowanych w rozporządzeniu szczegółowych kwestii postępowania powypadkowego. Odpowiednie stosowanie przepisów oznacza, co do zasady odniesienie przepisów wprost do danego stanu faktycznego albo z pewnymi modyfikacjami, które usprawiedliwione są specyfiką danego stanu faktycznego. W niektórych przypadkach może okazać się, że przepisy lub ich część w ogóle nie znajdą zastosowania w danym stanie faktycznym.

Obowiązki i postępowanie pracodawcy w razie wypadku przy pracy zdalnej

Jeżeli pracownik ulegnie wypadkowi w miejscu wykonywania pracy zdalnej pracodawca powinien podjąć czynności wyjaśniające na zasadach ogólnych, a następnie dokonać kwalifikacji zdarzenia na podstawie ustaleń zespołu powypadkowego.

Zgodnie z przepisami, które mają wejść w życie 7 kwietnia br. oględzin miejsca wypadku dokonuje się po zgłoszeniu wypadku przy pracy zdalnej, w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika, w przypadku gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu, i członków zespołu powypadkowego. Zespół powypadkowy może odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna, że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą jego wątpliwości.

Zatem jeżeli pracownik lub jego domownik odmówi ustalenia terminu oględzin lub termin ten będzie odległy to zespół powypadkowy ma znacznie ograniczone możliwości ustalenia okoliczności wypadku. W przypadku pracy zdalnej należy uwzględnić również to, że pracodawca nie posiada władztwa w miejscu wykonywania pracy zdalnej. Trudno jest więc mówić na przykład o zabezpieczeniu miejsca wypadku.

Przed zespołem powypadkowym będzie stało wyzwanie właściwego określenia okoliczności zdarzenia i jego kwalifikacja jako wypadek przy pracy lub nie. Uwzględniając jednak ograniczenia wynikające zarówno z przepisów o pracy zdalnej, jak i faktycznej możliwości szybkiej reakcji pracodawcy na wypadek osoby pracującej czasem kilkaset kilometrów od siedziby pracodawcy, kwalifikacja zdarzenia jako wypadek przy pracy będzie wymagała od pracodawców szczególnej uwagi.

Jeszcze trudniejszą sytuacją będzie realizacja obowiązków oraz ustalenie okoliczności wypadku w przypadku pracownika wykonującego pracę zdalną za granicą. Przepisy kodeksu pracy nie wyróżniają szczególnych regulacji w odniesieniu do wypadku przy pracy za granicą – na pracodawcy nadal ciążą obowiązki wskazane powyżej. Odległość od miejsca wykonywania pracy zdalnej, w którym dojdzie do wypadku, będzie stanowiła dodatkowe ograniczenie w możliwości ustalenia faktycznego przebiegu zdarzeń.

Niemniej jednak kluczowym aspektem, który należy brać pod uwagę jest to czy w chwili wypadku dany pracownik realizował obowiązki służbowe na zlecenie pracodawcy i w jego interesie. Nie można bowiem uznać, że przykładowo sprzątanie mieszkania czy wieszanie prania podczas którego pracownik przewrócił się i doznał urazu, są realizowane w interesie pracodawcy i na jego zlecenie. Natomiast jeżeli przedstawione przez pracownika okoliczności i ustalenia dokonane przez zespół powypadkowy nie będą budziły wątpliwości co do okoliczności zdarzenia i jego związku z czynnościami służbowymi to nie ma przeszkód, aby zdarzenie takie zostało przez pracodawcę uznane za wypadek przy pracy.

Oświadczenia pracownika w zakresie pracy zdalnej

Należy także pamiętać, że pewne obowiązki ciążą również na pracowniku, który pracę zdalną będzie wykonywać. Po pierwsze pracownik ze swojej strony jest obowiązany do każdorazowego ustalania z pracodawcą adresu, pod którym wykonuje pracę zdalną.

Ponadto niezależnie od miejsca, z którego wykonywane są obowiązki służbowe, pracownik składa oświadczenie, że posiada warunki techniczne i lokalowe do wykonywania pracy zdalnej, a miejsce, w którym świadczyć będzie pracę zdalną, jest adekwatne do wykonywanych zadań oraz spełnia wszystkie przepisy i zasady BHP. Pracownik, na podstawie przedstawionej przez pracodawcę oceny ryzyka zawodowego oraz udzielonych informacji w zakresie BHP, powinien być w stanie ocenić, czy będzie w mógł spełnić wymagania niezbędne do realizowania pracy w tej formie zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jak wspomniane zostało na wstępie tego artykułu miejsce pracy zdalnej musi być uzgodnione między pracownikiem a pracodawcą, co tym samym pozostawia pracodawcy pewien wpływ na to gdzie przebywają jego pracownicy i daje do pewnego stopnia możliwość oceny miejsca, w którym praca zdalna ma być wykonywana. Istotne jest, że pracodawca nie ma obowiązku każdorazowo wyrażać zgody na wskazane przez pracownika miejsce wykonywania pracy zdalnej. Pracodawca nie pozostaje zatem bez żadnego wpływu na miejsce wykonywania przez pracownika pracy zdalnej.

Podsumowując należy zaznaczyć, że z uwagi na specyfikę pracy zdalnej duże znaczenie będzie miało współdziałanie pracowników i pracodawców w ramach czynności wyjaśniających i kwalifikacji określonych zdarzeń jako wypadek przy pracy.