W związku z konfliktem zbrojnym na Ukrainie i wzmożoną pomocą świadczoną przez Polaków, polski rząd przygotował zarówno dla polskich przedsiębiorców jak i dla osób fizycznych różne formy wsparcia. Przykładem jest możliwość zastosowania stawki 0% VAT dla przedsiębiorców, którzy zrealizowali dostawy towarów bądź świadczyli usługi w celu pomocy obywatelom Ukrainy.
VAT
Na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 marca 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (dalej: Rozporządzenie) wprowadzono zerową stawkę VAT na cele związane z pomocą dla obywateli Ukrainy, które są skutkiem działań wojennych. Przepisy rozporządzenia mają obowiązywać do 30 czerwca 2022 r.
Zgodnie z Rozporządzeniem, stawka zerowa będzie stosowana do dostawy towarów, tj. przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności wszelkie inne darowizny towarów (art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT) dokonywanych wyłącznie na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych (np. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 Ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych czy jednostki wojskowe), jednostek samorządu terytorialnego. Co więcej, świadczenia usług polegających na użyciu towarów stanowiących część przedsiębiorstwa oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenia na rzecz wskazanych instytucji na cele pomocy ofiarom wojny na terytorium Ukrainy (art. 8 ust. 2 ustawy o VAT) również będą mogły skorzystać ze stawki zerowej.
Należy dodać, że stawka 0% obowiązuje do dnia 30 czerwca 2022 r. Natomiast w przypadku dostaw i świadczenia usług dokonanych przed wejściem w życie Rozporządzenia, tj. przed 4 marca 2022 r., podatnik może skorzystać z 0% VAT jedynie w przypadku zawarcia pisemnej umowy, o której mowa poniżej (dotyczy to okresu od 24 lutego 2022 r. do dnia 4 marca 2022 r.).
Warunki skorzystania ze stawki zerowej VAT
Aby skorzystać z obniżonej stawki VAT podatnik musi zawrzeć umowę z wyżej wskazanymi w podmiotami. Jednocześnie, z umowy powinno wynikać, że darowane towary lub usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na Ukrainie.
Kolejnym warunkiem, jest potwierdzenie na piśmie przez podatnika oraz dany podmiot, iż miało miejsce faktycznie dokonanie dostawy towarów bądź wykonania konkretnej usługi.
Towary unijne
Warto pamiętać, iż w przypadku dokonania pomocy rzeczowej w formie przekazania towarów unijnych będących pomocą humanitarną mogą zostać przewiezione przez granicę w określony sposób. Przykładowo, towary o wartości do 1 000 EUR powinny być zgłaszane do procedury wywozu ustnie w urzędzie celnym granicznym. Natomiast do towarów o wartości powyżej 1 000 EUR podatnik będzie mógł skorzystać z dwóch rozwiązań, tj. podatnik może skorzystać ze specjalnego formularza przekroczenia granicy polsko-ukraińskiej dla transportu ciężarowego z pomocą humanitarną (który jest dostępny a stronie pomagamukrainie.gov.pl) lub może dokonać zgłoszenia elektronicznego do procedury wywozu składanego do systemu AES/ECS2.
Podsumowując, wprowadzone Rozporządzenie uprawnia do zastosowania stawki 0% VAT dla wszelkich nieodpłatnych dostaw towarów i świadczenia usług oferowanych na cele związane z pomocą ofiarom wynikających z konfliktu na Ukrainie. Należy jednocześnie zwrócić przy tym uwagę, iż zakres przedmiotowy preferencji jest otwarty, a więc podatnik powinien indywidualnie zweryfikować, czy będzie on uprawniony do zastosowania stawki w przedmiotowej sprawie.
Jak mówi wiceminister finansów Artur Soboń: „Rozporządzenie dotyczące stawki 0 % VAT w przypadku pomocy materialnej, to ukłon w stronę tych obywateli naszego kraju, którzy nie są obojętni na potrzeby osób dotkniętych działaniami wojennymi w Ukrainie. To również sygnał z naszej strony, że wspieranie potrzebujących ma zawsze sens. To cegiełka, którą dokładamy w tych trudnych czasach, aby pokazać, że doceniamy każdą formę niesienia pomocy. Na razie zerowa stawka VAT będzie obowiązywała do 30 czerwca 2022 r. Nie wykluczamy jednak możliwości przedłużenia tego terminu. Nie wykluczamy też możliwości rozszerzenia preferencji. Obie te kwestie są uzależnione od rozwoju sytuacji, której bacznie się przyglądamy.”
CIT
Odnosząc się natomiast do podatku dochodowego należy w pierwszej kolejności wskazać, że przesłanki i reguły do skorzystania z preferencji podatkowej, są odmienne niż te wskazane powyżej dla podatku VAT.
Przedsiębiorcy będący podatnikami PIT oraz CIT mają możliwość zaliczenia wartości darowizn do kosztów uzyskania przychodów. W ramach przepisów wprowadzono do systemu podatkowego określoną preferencję podatkową w art. 38w ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT) i analogicznie w art. 52zf ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT).
Zwrócić należy uwagę, iż przed wejściem w życie przepisów wprowadzających preferencje podatkowe dla podmiotów wspierających w wyniku konfliktu zbrojnego na Ukrainie, nie było możliwości zaliczenia darowizn na rzecz pomocy do kosztów uzyskania przychodów. Do wyprowadzenia stosownych obostrzeń posłużyły przepisy art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT. Wyjątek stanowiły wydatki poniesione na wytworzenie produktów spożywczych, które następnie zostały przekazane organizacjom pożytku publicznego. Obecnie obowiązujące przepisy zapewniają wsparcie dla podmiotów oferujących swoją rzeczową i finansową pomoc dla Ukrainy i jej mieszkańców. Podkreślić należy, że nowowprowadzona preferencja podatkowa odbiega od typowej praktyki uwzględniania wydatków w kosztach podatkowych. Bowiem zgodnie z pierwotną regulacją, aby dany wydatek został uznany za koszt uzyskania przychodu musi być: (i) poniesiony w celu osiągnięcia przychodów; bądź (ii) służyć zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów.
Aby jednak zaliczyć dany wydatek w koszty podatkowe, niezbędne jest spełnienie określonych warunków. Należy tutaj podkreślić, że aby być uprawnionym do odliczenia od dochodu darowizny, powinna ona zostać przekazana:
- organizacjom, o których mowa w art. 4 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
- jednostkom samorządu terytorialnego,
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
- podmiotom wykonującym na terenie Polski lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego.
W konsekwencji, podmiot świadczący pomoc indywidualną, tj. bezpośrednio mieszkańcowi Ukrainy, nie będzie mógł uwzględnić darowizny w kosztach uzyskania przychodu. Bowiem istnieje zamknięty katalog określający możliwość zaliczenia wydatków na określone podmioty.
Co więcej, zgodnie z obowiązującym art. 38w ust. 1 ustawy o CIT (art. 52zf ustawy o PIT), kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. W konsekwencji, aby podatnik mógł zaliczyć do kosztów powierzone wsparcie, powinien ją przekazać we wskazanym wyżej terminie, w określonym wyżej celu. Cel ten, czego również nie można pominąć, są odmiennie sformułowane niż w VAT i również nie są zdefiniowane. To co na pierwszy rzut oka rzuca się przy obu regulacjach, to nie objęcie nimi (prawdopodobnie) pomocy militarnej. Trudno to jednak przesądzić na obecnym etapie, gdyż zarówno podatki dochodowe, jak i VAT nie dają żadnych wskazówek, jak te przepisy mają być interpretowane.
Istotnym warunkiem jest również możliwość uwzględnienia kosztów jedynie w sytuacji, jeśli te nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym również poprzez odpisy amortyzacyjne.
Wnioski
Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej preferencje podatkowe, przedsiębiorca chcący świadczyć wsparcie na rzecz Ukrainy, powinien wcześniej przeanalizować, czy dokonywana przez niego pomoc będzie mogła skorzystać z proponowanej przez rząd preferencji. Nie ulega wątpliwości, że przekazanie pomocy na rzecz podmiotu inny niż wskazany w katalogu, wykluczy perspektywę zaliczenia danego wsparcia w koszty. Natomiast w zakresie podatku VAT i możliwości zastosowania stawki 0%, niezbędne jest zawarcie umowy z określonymi wyżej podmiotami (co bez obowiązku prawnego warto w sumie zrobić też dla celów stosowania preferencji w PIT i CIT). Rekomendujemy zatem, aby przedsiębiorca przed dokonaniem wsparcia, przeanalizował stosowne regulacje, które mogą potencjalnie wynagrodzić jego świadczone wsparcie. Pamiętać też trzeba, iż oba przepisy wprawdzie mają moc obowiązującą od początku działań wojennych (24 luty 2022 r.) to jednak również mają, odmienne, daty końcowe obowiązywania.