Czym jest podatek ekologiczny i jaki jest cel?

W pierwszej kolejności zwrócić uwagę należy na trend ekologiczny jaki nas otacza. W ostatnim czasie, zauważa się znaczny postęp w branżach promujących ekologiczne rozwiązania w swoich działaniach. Niesie to nie tylko ze sobą dodatkowe korzyści w zakresie uświadamiania społeczeństwa o istocie dbania o własne środowisko, ale również wpływa na chęć realizowania nowych możliwości względem wsparcia środowiska naturalnego.

W tym celu, na przestrzeni ostatnich lat, państwa członkowskie podjęły różne kroki w celu zapewnienia swoim krajom odpowiedniego i zrównoważonego rozwoju. Jednym z nich, jest tzw. podatek ekologiczny.

Zwróćmy uwagę, że podatek jest narzędziem państwa, które uprawnia do realizowania pewnego działania, w tym przypadku, celem jest zapewnienie ekologicznego ładu i rozwiązanie problemów środowiskowych. Nałożenie takich obowiązków finansowych ma przychylić się do reakcji podatników na dany obszar i zwrócić uwagę na istotę postępujących, negatywnych zmian, w tym m.in. klimatycznych, co być może, przyczyni się do większej świadomości ogółu społeczeństwa o konieczności wyszukania zrównoważonego rozwoju.

Aby przybliżyć kwestię pojęcia podatku ekologicznego, należy zwrócić uwagę na Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 691/2011 z dnia 6 lipca 2011 r. w sprawie europejskich rachunków ekonomicznych środowiska, gdzie podatek ekologiczny ujęty został w definicji „podatku związanego ze środowiskiem”. Zgodnie z definicją zaprezentowaną w Rozporządzeniu, jest to podatek lub opłata, w których podstawą opodatkowania jest jednostka fizyczna (lub odpowiednik jednostki fizycznej) czegoś, co ma udowodniony określony negatywny wpływ na środowisko, i które są uznawane za podatek w systemie ESA 95.

Mając na uwadze powyższe, można określić, że szeroko rozumiany podatek ekologiczny dotyczy objęcia opodatkowania niektórych czynności, towarów bądź usług docelowo jako koszt ochrony środowiska. Co więcej jego cel ma nastawić finalnych konsumentów i producentów na dane działania, które przełożą się na zintensyfikowane poszanowanie względem środowiska.

Zarówno statystyki europejskie, jak i przepisy prawne wyróżniają cztery różne obszary tzw. podatków środowiskowych, które skupiają się na kategoriach takich jak energia, transport, zanieczyszczenia czy zasoby naturalne. Na pierwszym miejscu należy uplasować podatki energetyczne, które stanowią główne źródło wpływów podatków środowiskowych UE, ponieważ to one w 2018 r. stanowiły największą część dochodów z tego tytułu (aż 77,7%). Główną tego przyczyną jest m.in. nakładanie podatku zwykle na produkty energetyczne, tj. węgla, gazu ziemnego, energii elektrycznej czy produkty naftowe.

Odnosząc się natomiast do podatków transportowych, wskazać należy, że podatki te są ściśle powiązane z używaniem pojazdów mechanicznych. Szacuje się, że w 2018 r. stanowiły drugi co do wysokości dochodu podatku środowiskowego w UE (19,1%)[1].

Zwrócić należy uwagę również na wcześniej wspomniane podatki od zanieczyszczeń czy zasobów naturalnych, które swym zakresem mogą obejmować m.in. podatki od wydobycia surowców bądź gospodarowania odpadami, jednak ta część stanowi jedynie 3,3% dochodu z ogółu podatków środowiskowych w Unii w 2018 r.

„Ekologizacja” systemu podatkowego w UE

Warto wyodrębnić przy tym kwestię ściągalności podatków na tle krajów unijnych, które mogą przybliżyć kwestie istotności podatku ekologicznego i możliwości, jakie niesie ze sobą istnienie tegoż podatku. Tak przykładowo, w Niemczech, Włoszech czy Francji ściągalność podatków na rzecz poprawy jakości środowiska rocznie wynosi ok. 50 miliardów euro[2]. W Polsce wartość ta sięga 2,7% PKB, co stanowi nieco więcej niż średnią w UE. 

Zgodnie z analizą, w 2019 r. całkowity dochód w UE z podatków na ochronę środowiska wyniósł 330,6 mld euro, co stanowi 2,4% PKB UE i 5,9% całkowitych dochodów budżetowych UE z podatków wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne, co potwierdza poniższy wykres[3].

Zgodnie z powyższym, zauważalny jest trend wzrostowy jeśli chodzi o dochód w UE z podatków środowiskowych. Niewątpliwie znaczący wpływ ma tutaj ewolucja w polityce ochrony środowiska w krajach unijnych, a także rosnąca świadomość samych obywateli i chęć uczestniczenia we wszelkich działaniach, które mogą uchronić od przyszłych negatywnych skutków degradowania środowiska. Ekologia staje się ważnym elementem działań w państwach członkowskich, a wdrażane podatki ekologiczne mają przede wszystkim wywierać wpływ na zmiany zachowań podmiotów (w tym konsumentów i producentów), którzy znacząco wpływają na zanieczyszczanie środowiska. Takie rozwiązania mocą wzmocnić przyszłą politykę środowiskową, która w przyszłości ma szansę osiągnąć zrównoważony rozwój na świecie. Podatki ekologiczne są jedynie narzędziem opartym o zachęty, które mają eksplorować różne rozwiązania środowiskowe. Mając na uwadze skalę dochodu jaki skupiają, podatki mają szansę pomóc w ochronie środowiska w dłuższej perspektywie, co może przynieść poprawę jakości naszej naturalnej gospodarce.

Warto przypomnieć, że z dniem 1 stycznia 2019 r. wprowadzono tzw. opłatę emisyjną w Polsce, która ma być jednym z narzędzi walki o czystsze powietrze. Do jej płacenia zobowiązane są przede wszystkim podmioty, które wprowadzają na rynek krajowy paliwo silnikowe. Opłata ta początkowo miała zasilać Fundusz Niskoemisyjnego Transportu (dalej: FNT), który miał rozwijać elektromobilność w Polsce, jednak jak czytamy w nowelizacji ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw, z dniem 30 września 2020 r. zlikwidowano FNT, a jego miejsce zajął Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Warto jednak dodać, że opłata emisyjna może wspierać nie tylko rozwój paliw odnawialnych, ale również budowę infrastruktur ładowania pojazdów elektrycznych.

---

[1]https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Environmental_tax_statistics_-_detailed_analysis#Energy_taxes_stand_out_as_the_major_source_of_EU_environmental_tax_revenue

[2]https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/oko-na-gospodarke-miliardy-w-ekologicznej-kieszeni-fiskusa/

[3] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Environmental_tax_statistics