Blog

Advicero Nexia
Strona główna / Blog / Nieodpłatne zakwaterowanie pracownika mobilnego jest dla niego przychodem – wyrok NSA

Nieodpłatne zakwaterowanie pracownika mobilnego jest dla niego przychodem – wyrok NSA

„Dobrowolne przyjęcie od pracodawcy nieodpłatnego zakwaterowania leży w interesie pracownika mobilnego, gdyż uzyskuje on w ten sposób wymierną korzyść (przysporzenie majątkowe) w postaci uniknięcia kosztów, które musiałby ponieść, skoro zdecydował się na wynikające z umowy o pracę „mobilne” miejsce pracy” – tak uznał NSA w wyroku z dnia 20 listopada 2020 r. (sygn. II FSK 1914/18)

Powyższa sprawa dotyczyła Skarżącej, która w ramach swojej działalności zawierać będzie realizowane za granicą umowy z kontrahentami i delegować będzie do pracy za granicą pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (głównie spawaczy i zbrojarzy) na okres nieprzekraczający 2 lat. Powyższe oddelegowanie nie jest podróżą służbową w rozumieniu przepisów prawa pracy, a zatem nie są wypłacane żadne diety i należności z tego tytułu. Umowy z pracownikami zostały zawarte ze Skarżącą bądź oddziałami, które, zgodnie z art. 3 Kodeksu pracy, są odrębnymi pracodawcami.

Zmienne stanowisko MF

Co ciekawe, z upoważnienia Ministra Finansów (dalej: MF/organ) została wydana interpretacja indywidualna, gdzie stanowisko Skarżącej uznano początkowo za prawidłowe stwierdzając, że zapewnienie przedmiotowych świadczeń, jako stanowiących realizację ustawowego obowiązku prawidłowego organizowania pracy, nie prowadzi do uzyskania korzyści przez pracownika.

Jednak w dniu 1 września 2016 r. stanowisko MF uległo zmianie i zmieniona została interpretacja jednocześnie uznająca stanowisko Skarżącej za nieprawidłowe. Organ wskazał przy tym, że przyjmowanie świadczenia nieodpłatnego od pracodawcy w formie zakwaterowania w celach wykonywania obowiązków pracowniczych za granicą pozwoliło pracownikowi uniknąć wydatków, a w konsekwencji mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem. Dodatkowo, MF kierując się powyższym zmienionym stanowiskiem wskazał na art. 12 ust. 1 ustawy o PIT wskazując przy tym, iż pracownik zaoszczędził kwotę, którą potencjalnie miałby wydać na zakwaterowanie, a więc odniósł korzyść, która powinna stanowić dla niego przychód ze stosunku pracy.

Skarżąca nie zgadzając się ze zmienionym stanowiskiem organu zaskarżyła decyzję do WSA, gdzie ten uchylił interpretację zmieniającą uzasadniając, że organ nie uwzględnił kwestii zobowiązań, jakie wynikają z umowy o pracę, w tym m.in. wymuszenie zmiany miejsca noclegowego, które jest związane z realizacją obowiązków służbowych a obecność pracownika za granicą jest ściśle związana z wykonywaniem pracy.

Po powyższym wyroku sprawa trafiła do NSA.

Jak swoje stanowisko uzasadnił NSA?

NSA uzasadniając swoje stanowisko w odniesieniu do przedmiotowej sprawy, wskazał, że spełniona została przesłanka, która pozwala zakwalifikować nieodpłatne świadczenie Spółki na rzecz pracowników jako przychód ze stosunku pracy. Kluczowe jednak jest tu przede wszystkim odniesienie się do interesów ponoszonych wydatków na zakwaterowanie. NSA skupiając się na tej kwestii podkreślił, że przyjęte świadczenie w postaci zakwaterowania jest interesem pracownika mobilnego, a nie pracodawcy, bo to on uzyskuje przysporzenie majątkowe unikając przy tym wydatków, które potencjalnie musiałby ponieść w związku z lokalem, skoro zdecydował się na taką mobilną formę pracy.

Warto zwrócić również uwagę na przytoczone w wyroku wyjaśnienie zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2015 r. (III UZP 14/15), gdzie wskazano, że regulacje prawne (również te dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy) nie narzucają obowiązku na pracodawcę, aby ten zapewnił pracownikowi miejsce zamieszkania. Jak wskazano, jest to obszar prywatny pracownika, który nie odnosi się do godzin pracy i jego obowiązków. Wyjątkiem jest tutaj podróż służbowa, gdzie w takim przypadku pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy, a więc wymusza to w pewien sposób na pracowniku konieczność zmiany noclegu na ten poza jego miejscem zamieszkania.

Podsumowując, mimo że pracodawca jest odpowiedzialny za organizację pracy pracownika i jest zobowiązany zapewnić mu odpowiednie warunki techniczne i organizacyjne, to niemożliwe jest poszerzanie tego obowiązku na kwestię zapewniania noclegu pracownikowi mobilnemu. Zatem, to pracownicy, którzy uzyskają od swojego pracodawcy nieodpłatne świadczenie w postaci korzystania z lokalu, które zapewni im odpowiednie warunki socjalne i organizacyjne, powinni sfinansować wydatki z uzyskiwanego dochodu. To właśnie pracownicy – wg NSA – uzyskują korzyść finansową w postaci uniknięcia poniesienia kosztów na zakwaterowanie ze środków własnych.

Warto zauważyć, że zaprezentowane stanowisko jest sprzeczne z ideą, która wynika z przepisów unijnych dotyczących oddelegowania celem świadczenia usług. Jak wskazano w preambule dyrektywy z dnia 28 czerwca 2018 r. nr L 173/16, w zakresie, w jakim celem dodatków z tytułu delegowanie jest zwrot wydatków poniesionych w związku z delegowaniem, takich jak koszty podróży, wyżywienia i zakwaterowania, nie powinny być one uznawane za część wynagrodzenia. Co więcej, w preambule tej dyrektywy zwrócono uwagę, iż zasada przysługiwania pracownikom miejscowym dodatków lub zwrotów wydatków na pokrycie m.in. zakwaterowania, powinna mieć takie same zastosowanie w odniesieniu do wydatków ponoszonych przez pracowników delegowanych, którzy muszą podróżować do i ze swojego normalnego miejsca pracy w przyjmującym państwie członkowskim. Jak wskazano, należy unikać podwójnych płatności z tytułu kosztów podróży, wyżywienia i zakwaterowania. Konsekwentnie, w wielu europejskich jurysdykcjach obowiązują regulacje, zgodnie z którymi zapewnienie zakwaterowania w czasie oddelegowania pracownika leży po stronie pracodawcy i jednocześnie nie wiąże się z wystąpienie przysporzenia podlegającego opodatkowaniu po stronie pracownika. Co więcej, taka regulacja często rozciąga się na dodatkowe wynagrodzenie związane z pobytem pracownika poza granicami kraju i zwiększonymi kosztami wyżywienia. Niewątpliwie po stronie polskiego ustawodawcy, ale także organów interpretujących obowiązujące prawo, jest pole do wprowadzenia niezbędnych zmian w tym zakresie.