Głównym założeniem nowelizowanej ustawy było wyeliminowanie licznych wątpliwości podatników, które związane były z różniącymi się stawkami VAT produktów podobnych. Ustawa zmieniająca dotychczasowe zasady stosowania stawek podatku VAT miała być prosta, przejrzysta i bardziej przyjazna dla podatników. Czy faktycznie próba wyeliminowania kontrowersyjnych stawek podatku odniosła sukces? Jak się okazuje, wprowadzona zaledwie od lipca 2020 r. matryca stawek wprowadza inne trudności w odpowiednim klasyfikowaniu produktów. Można przy tym mówić już o „kolejnych” trudnościach, gdyż pojawiają się one dosłownie z każdym dniem stosowania tych przepisów. Sukcesywnie wydawane Wiążące Informacje Stawkowe również dostarczają tu ciekawego materiału.

Jakie zmiany w nowej matrycy podatkowej?

Warto wspomnieć o głównych zmianach, które nastąpiły w dniu 1 lipca 2020 r. Rewolucja ta dotyczyła obniżenia stawek VAT owoców tropikalnych i cytrusowych, niektórych orzechów jadalnych, skórek owoców cytrusowych, melonów, produktów dla niemowląt i dzieci czy artykułów higienicznych – to wszystko zostało zmniejszone ze stawki 8% na stawkę 5%. Co więcej, zmiany zaobserwowano również w pieczywie niezależnie od rodzaju, czy ciastek – tutaj odnotowano nieco większe zmiany ze względu na obniżenie produktów ze stawek 8% i 23% na 5%. Zmiany objęły  również musztardę, przyprawę papryki słodkiej oraz niektórych przetworzonych przypraw – tutaj stawka uległa zmniejszeniu z 23% do 8%. Jak się okazuje, istotną zmianą jest wyłączenie możliwości stosowania stawki 5% dla produktów takich jak homary, ośmiornice czy produkty objęte kodem CN 0306 – CN 0308 (tj. langusty, raki morskie, kraby, krewetki, ostrygi, przegrzebki, małże, kałamarnice, ślimaki – inne niż morskie, jeżowce czy meduzy).

Ciasteczko na wynos, a może jednak nie?

Nowe regulacje wprowadzają zarówno obniżone, jak i podwyższone stawki podatku VAT na określone produkty. Istotną zmianą zostały objęte wyroby piekarskie, jak i ciastkarskie, gdzie całkowicie została wyeliminowana zależność terminu spożycia, co wcześniej przyczyniło się do licznych sporów. Co do zasady ustawa wprowadza tę samą stawkę 5% dla wyrobów ciastkarskich z różnym terminem przydatności. Należy wspomnieć, że do tej pory stawka 5% nie obowiązywała m.in. pierników, słodkich herbatników czy gofrów.

Żeby jednak podatnicy nie poszczuli się, zbyt pewnie, należy zauważyć, że wątpliwości budzi jednak miejsce spożycie wyrobów ciastkarskich, które w zależności od tego, czy są spożywane wewnątrz lokalu czy zamawiane przez klienta „na wynos”, zostanie zastosowana zupełnie odmienna stawka podatku VAT. Kontrowersje wzbudza fakt, że co do zasady wyroby te, powinny zostać objęte stawką 5%, lecz jak się okazuje, wyjątek ten dotyczy jedynie wyrobów wydawanych na wynos. Natomiast zgodnie z objaśnieniami, ciastka podawane bezpośrednio do stolika klienta, muszą zostać objęte stawką 8%.

Z punktu widzenia prawa podatkowego, taką czynność klasyfikuje się jako czynność dostawy towarów i świadczenia usług na podstawie „usług związanych z wyżywieniem”. W uzasadnieniu nowelizowanej ustawy można znaleźć objaśnienia Ministerstwa Finansów, w których wyjaśniany jest dany konflikt. Jak wskazano, dostawa towarów, jak i świadczenie usług zgodnie z przepisami podatku od towarów i usług, powinno być klasyfikowane do działu 56 PKD (tj. Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług PKWiU 2015), a więc zgodnie z regulacjami – konieczne jest tutaj zastosowanie 8% stawki VAT. Zamówienie wyrobów ciastkarskich, a następnie zaserwowanie ich do stolika, będzie traktowane jako usługa związana z wyżywieniem, a w konsekwencji stawka 5%, nie znajdzie zastosowania.

Stawki VAT w rolnictwie z podwyżką?

Utrudnienia dotyczą również sektora rolniczego i wątpliwości w zaklasyfikowaniu odpowiedniej stawki na produkty rolne czy środki produkcji, co zresztą budziło duże kontrowersje samych rolników, jak i konsumentów, obawiających się zwyżki cen. Po ogłoszeniu zmian w ustawie VAT, pojawiały się liczne pytania podatników w związku z możliwą podwyżką stawek podatkowych danych produktów w rolnictwie. Jednak jak wyjaśnił Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Jan Krzysztof Ardanowski: „(…) obniżone stawki 5% i 8% na produkty rolne i środki niezbędne w gospodarstwie nie znikają. One pozostają. Zostały jedynie przeniesione z rozporządzenia Ministra Finansów do ustawy VAT-owskiej, co oznacza wzmocnienie ich ochrony.”.

Problem dotyczył zmiany zasad klasyfikacji do VAT, które mają uprościć system stawek podatkowych, a także zwiększyć bezpieczeństwo podatników w odpowiedniej interpretacji. Należy podkreślić, że mimo zmian zasad klasyfikowania, stawka podatkowa w przypadku niektórych produktów, nie zmienia się, ale żeby to ustalić podatnicy muszą niekiedy dokonać pogłębionych analiza nowej matrycy. Problemy nawiązują do załącznika nr 3 ustawy VAT, gdzie określony został wykaz towarów i usług, które objęte są stawką 8%. Zaprezentowany w załączniku wykaz wskazuje m.in. nasiona i owoce oleiste, ziarna, nasiona i owoce różne, rośliny przemysłowe i lecznicze, słomę i paszę (z wyłączeniem przeznaczonych do spożycia przez ludzi).

Jak wskazuje resort rolnictwa, bez względu na kod CN, stawka 8% obejmuje: nawozy i środki ochrony roślin – zwykle przeznaczone do wykorzystania w produkcji rolnej, oraz pasze i karmy dla zwierząt gospodarskich i domowych. Należy wspomnieć, że wyjątkiem objęte są tutaj otręby zbożowe, których stawka zależy od przeznaczenia. W przypadku otrębów zbożowych wykorzystywanych na cele spożywcze, znajdzie zastosowanie stawka 5%, w celach paszowych – 8%, a na biopaliwa – 23%.

Problemy w zastosowaniu stawki? Skorzystaj z pomocy WIS

Utrudnienia związane z odpowiednim określeniem stawek podatkowych stanowiło powszechny problem podatników. Po nowelizacji ustawy, konflikt ten nadal nie został całkowicie wyeliminowany. W dalszym etapie przedsiębiorcy mają obowiązek stale monitorować objaśnienia, które wydawane są przez administrację skarbową na temat stawek podatkowych, aby odpowiednio je stosować. Przyszłe, błędne określenia stawek podatkowych do towarów i usług (np. wyrobów ciastkarskich), mogą skutkować w dalszej kolejności sankcjami prawnymi. W związku z powyższym, organy skarbowe powinny dokładniej zadbać o prawidłowe określenie towarów i usług objętych nowymi stawkami, co faktycznie nie tworzyłoby dodatkowych wątpliwości podatnika.

W związku z licznymi problemami odpowiedniego klasyfikowania stawek podatkowych, warto sięgnąć po możliwość skorzystania z tzw. Wiążącej Informacji Skarbowej (WIS). WIS, jest niczym innym jak decyzją administracyjną, która określa stawkę podatku na określony przez podatnika towar czy usługę – ale tylko tam, gdzie przepisy te odwołują się do klasyfikacji statystycznych. Istnieje zatem poważna wątliwość, czy w przypadku, gdy obniżona stawka dotyczy opisanych w załączniku produktów „bez względu na symbol CN”, to należy wystąpić o WIS, czy też wiążącą interpretację indywidualną. Z kolei gdy mamy inne, „niestawkowe”, przepisy o VAT, które jednak odwołują się do klasyfikacji statystycznych (np. obowiązkowa podzielona płatność), to właściwe będzie wystąpienie o WIS.  

W przypadku chęci skorzystania z takiej możliwości należy złożyć wniosek do Krajowej Informacji Skarbowej, gdzie możliwe będzie pozyskanie adekwatnej odpowiedzi na temat zastosowania odpowiedniej stawki podatkowej lub stosowania innego przepisu. Gdy taka informacja zostanie wydana, podatnik nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karno-skarbowej, a w konsekwencji informacje wydane za pośrednictwem WIS nie będą mogły być kwestionowane przez organ podatkowy w następnych etapach. Co więcej, nie zostaną naliczone odsetki za zwłokę w przypadku możliwej do wystąpienia zaległości podatkowej związanej z przedwcześnie źle zastosowaną stawką.