Ustawą z dnia 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (dalej: Ustawa) wprowadzono szereg zmian w zakresie obowiązków dokumentacyjnych dla transakcji związanych z rajami podatkowymi.

Najważniejsze z nich dotyczą:

• określenia progu dokumentacyjnego dla transakcji kontrolowanych realizowanych z podmiotami z rajów podatkowych na poziomie 100 000 zł, niezależnie od rodzaju transakcji oraz niezależnie od tego, czy transakcja ma charakter przychodowy czy kosztowy;

• wprowadzenia obowiązku sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych dla transakcji  innych niż transakcje kontrolowane (a wiec również tych, w których podmioty nie są powiązane czy to osobowo czy kapitałowo), w przypadku, gdy  transakcja dokonywana jest z podmiotem z raju podatkowego i wartość jej przekracza 100 000 zł;

• poszerzenia obowiązku przygotowania dokumentacji cen transferowych dla transakcji innych niż kontrolowane, w przypadku, gdy rzeczywisty właściciel (tzw. beneficial owner) kontrahenta ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, a wartość transakcji przekracza 500 000 zł. Dodatkowo, wprowadzono domniemanie, że rzeczywisty właściciel kontrahenta ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli kontrahent dokonuje w roku podatkowym lub roku obrotowym rozliczeń z jakimkolwiek podmiotem mającym siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Przy ustalaniu tych okoliczności podatnik lub spółka niebędąca osobą prawną są obowiązani do dochowania należytej staranności;

• wskazany wyżej obowiązek dotyczy też transakcji kontrolowanych o wartości powyżej 500 000 zł, o ile rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w raju podatkowym, również w takim przypadku znajduje zastosowanie reguła domniemania;

• powstania nowego wymogu dotyczącego uwzględnienia w dokumentacji cen transferowych dla transakcji dokonywanych z podmiotami z krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową dodatkowego elementu, tj. uzasadnienia gospodarczego realizowanych transakcji. Nałożono również obowiązek przeprowadzenia tzw. testu korzyści (benefit test) i przedstawienia w dokumentacji opisu spodziewanych korzyści ekonomicznych, w tym podatkowych, wynikających z realizowanych transakcji z rajami podatkowymi.

Nie ulega wątpliwości, że Ustawa rozszerzyła zakres transakcji, które będę podlegać obowiązkowi dokumentacyjnemu. Oczywiście na niekorzyść podatników.

Najbardziej jednak kontrowersyjnym przepisem jest obowiązek weryfikacji statusu „rzeczywistego właściciela” swoich kontrahentów. Oznacza to, że polski podatnik dokonujący transakcji z podmiotem np. z Niemiec czy Hiszpanii, który nie jest podmiotem z nim powiązanym, będzie musiał dokumentować realizowane transakcje z uwagi na to, że podmiot z Niemiec czy Hiszpanii realizuje transakcje z podmiotem z raju podatkowego. Jednak skąd polski podatnik ma wiedzieć, czy jego niezależny kontrahent prowadzi jakiekolwiek transakcje z podmiotami z rajów podatkowych? Zgodnie z przepisami,   podatnik powinien dokonać weryfikacji pod tym kątem z zachowaniem należytej staranności. I to jest niewątpliwe wyzwanie, bo uzyskanie takich informacji na pewno nie będzie łatwe. Odbije się to z pewnością negatywnie na relacjach biznesowych, gdzieniegdzie nawet może doprowadzić do przerwania stosunków handlowych. W konsekwencji, spowoduje to zmniejszenie konkurencyjności polskich przedsiębiorców, bo firmy będą częściej skłonne do wyboru partnera biznesowego z innego kraju, tzn. takiego, w którym takie przepisy nie w ogóle nie mają miejsca.

Ponadto, w dalszym ciągu, mimo zapewnień Ministerstwa Finansów, definicja „rzeczywistego właściciela” (ang. beneficial owner) nie jest jasna. Zgodnie z uzasadnieniem do Ustawy, użycie pojęcia „rzeczywisty właściciel”, mającego oparcie w bogatym dorobku doktryny, będzie rozwiązaniem „mniej wątpliwym interpretacyjnie”. W naszej ocenie, korzystanie z dorobku judykatury nie powinno być punktem odniesienia. Wszelkie definicje powinny być sprecyzowane w ustawie.

Definicja rzeczywistego właściciela budzi wiele kontrowersji również na gruncie regulacji dotyczących podatku u źródła. Przypomnijmy, na początku września 2020 r. zorganizowano konsultacje publiczne w zakresie zmian w przepisach o podatku u źródła. Planowane zmiany miały na celu między innymi  zapobiec kolejnemu odraczaniu przepisów o nowym mechanizmie poboru podatku u źródła (ang. tax refund mechanism). Ale już dziś wiemy, że zostały po raz kolejny odroczone – do 30 czerwca 2021 r.

W nieoficjalnym komunikacie MF zapowiedziało wydanie objaśnień podatkowych wyjaśniających zakres badania rzeczywistego właściciela w zależności od rodzaju transakcji, charakteru powiązań między stronami oraz kwalifikacji prawno-podatkowej danej transakcji na potrzeby podatku u źródła. Miejmy nadzieję, że zawarte w nich wskazówki będą pomocne i dla potrzeb cen transferowych.

Wskazane powyżej zmiany nie są wiec pozytywne. Tymczasem radzimy, aby odświeżyć sobie listę krajów uznanych za raje podatkowe zgodnie z polskimi przepisami. Przypomnijmy, że kraje te są określone w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190000600/O/D20190600.pdf) oraz w Obwieszczeniu dotyczącym tzw. unijnej czarnej listy rajów podatkowych. W obwieszczeniu przedstawiono aktualną listę krajów i jurysdykcji, które Unia Europejska uważa za sprzyjające osobom albo podmiotom próbującym uniknąć opodatkowania. Obecnie lista ta obejmuje 7 państw/dependencji, które jednocześnie nie znajdują się w wydawanym na podstawie polskich przepisów o PIT i CIT wykazie jurysdykcji stosujących szkodliwą konkurencję podatkową (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP20200000614/O/M20200614.pdf).

Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami – Katarzyną Klimkiewicz-Deplano: kklimkiewicz@advicero.eu lub kontakt z naszym biurem +48 22 378 17 10, office@advicero.eu.